Amerika Yerli Halkları ve Türklükle Bağlantıları Konularında Yapılan Çalışmalar Doç.Dr. İsmail Doğan Amerika yerli halkları v...
Amerika Yerli Halkları ve Türklükle Bağlantıları Konularında Yapılan Çalışmalar
Doç.Dr. İsmail Doğan
Amerika yerli halkları ve Türklükle bağlantıları hakkında yapılan araştırma, inceleme ve değerlendirme çalışmaları yeni değildir. Amerika yerli halklarının menşei konularında ilk kez 16. yy’da Edward Brarewood adlı bir İngiliz, Berring Bölgesini göstererek, ‘Tatarların elinde olan Asya’nın Kuzeydoğu kara parçası, Amerika’ya geçiş yolu olmuştur’ diyerek, dolaylı da olsa Türklükle bağlantılarından bahseder.
Daha sonra 1672 yılında Londra’da John Josselyn, ‘New-Englands Rarities Discovered’ adlı dergide, Dakota yerlilerinden Mohawk Kızılderililerinin dillerinin Tatarca ile benzerliğinden bahseder. John Josselyn, dilin Türkçe ile aynı olduğunu da iddia eder. 1800’lerde Von Humboldt, Amerika yerli dillerinden derlediği 137 kelime kökünün, Ural Altay Dil Ailesinde bulunan dillerle, hatta özellikle Uygurca ile izah edilebileceğini bildirir.
Bu çalışmadan sonra Otto Rerigu’nun yapmış olduğu araştırmalar ve bu konuda Kazan İlimler Akademisine yazmış olduğu mektuplar, dikkat çekicidir.Philedelphia’da yaşayan Otto Rerigu, 1861 yılında, Kazan İlimler Akademisi’nin başkanı İbrahim Halfin’e , Arap harfleriyle ve Kazan Tatar Türkçesi ile yazılmış bir mektup gönderir. O. Rerigu, F. L. O. Rochrig, R. J. A Williamson, S. R. A. Riggs ve benzeri kaynaklardan yararlanarak Siyu, Keçua ve Dakota yerlileri ile Mayaların dillerindeki Türkçe benzerlikleri belirlemiş ve bunları yazarak, Kazan İlimler Akademisi’nden yardımlaşma istemiştir.
Ancak o sıralarda Halfin ölmüş, 6 Şubat 1861 tarihinde Kazan İlimler Akademisi’nin başına N. İ. İlminskiy geçmiştir. N. İ. İlminskiy, Otto Rerigu’ya herhangi bir cevap yazmaz. Cevap alamayan Otto Rerigu, 1863 yılında tekrar bu kez Rusça bir mektup daha yazar. Otto Rerigu, bu mektubunda da, Philedelphia’nın bir kartpostal üzerindeki fotoğrafını da gönderir; fotoğrafın kenarlarına not düşerek yerli halkın yaşadığı bölgeleri de gösterir. Otto Rerigu’nun ısrarlı mektuplarına karşılık İlminskiy, nihayet bu konuyla ilgilenmediklerini belirten bir cevap yazar .
Otto Rerigu mektuplarında, Siyu ya da Dakotaların Ural-Altay dil ailesinden olabileceğini ifade eder. Bunların Doğu Avrupa, Sibirya ve Orta Asya halklarıyla benzeştiğini, Orta Avrupa Fin Uygur ailesiyle de benzerlikleri olduğunu söyler.17-18. yy.da Missouri nehirleri ve Missisipi arasındaki steplerden Skalistih dağına, Kaliforniya ve Arkansas bölgelerinde yaşamış olan Siyuların, Dakota, Mandan, Vinnebagu, Jidatsa, Apruka gibi diyalektleri bulunmaktadır.
Siyular; 1862, 1872, 1890 yıllarında Amerikalı yönetimlerce gruplar halinde göçe zorlandılar. En son 1963 yılında 77.000 civarında Siyu, Kuzey ve Güney Dakota, Karina, Montina, Nebraska gibi birbirinden uzak bölgelere yerleştirildiler. Bir kısmı Kanada’nın eyaletlerine göçtüler. Onların tarihleri, destanları, halk inanışları, folklorları üzerinde F.Kuper, M.Rid gibi araştırmacılar çalıştı. Otto Rerigu, Siyu dilindeki sap-sapa ‘kap-kara’, cet-cera ‘kıpkırmızı’ gibi Türkçe mantıklı ikilemelere dikkati çeker. Siyu dilinde yön gösterme görevinde kullanılan son ek +ta/+te ekini, Türk lehçelerinde kullanılan yön gösterme edatı görevindeki ‘yakta’ ile benzeştirirken, Siyu dilindeki ‘+sa / +se ekini Türkçe’deki balıkçı, çömlekçi örneklerindeki meslek yapım eki olan +çI ile birleştirmektedir.Siyu dilinde kullanılan wakan ‘hakan’ kelimesindeki kelime başı ‘#w’ ünsüzünün, Türkçe kelime başı # K sesi ile denk olduğunu, wakan < kagan değişimi şeklinde geliştiğini ifade eder.Otto Rerigu, elindeki kaynaklardan Türkçe ile ilgili gördüğü kelimeleri de tarayarak bir liste halinde vermiştir. Siyu, Keçua ve Maya dilleri için vermiş olduğu örnekler şunlardır.
Otto Rerigu, bu kelime listelerinin yanında, Yukatan yarımadasında, Kotoç, Çılan, Tulum, Yaşıl, İçmul, Tas, Yapıç / Tepiç, Kaçı, Şaman-sama, Çigen, Sayıl gibi Türkçe kaynaklı olduğunu ifade ettiği yer adlarını da örnek verir.Toung De Kien, 1924’de Rio’da toplanan 20. Amerikanistler Kongresi’nde, Çin kaynağı tezini ileri sürerken, bunu, Türk soyundan olan ‘Çular’ın zamanına bağlar ve Amerika yerlilerini Altaylı diye tanımlar.Amerika yerlilerinin Türklükle bağlantıları konusunda, yukarıda bahsettiğimiz çalışmalar dışında, değişik zaman dilimlerinde, az da olsa günümüze dek süren çalışmalar yapılmıştır. Türkiye’de bu konuyla ilgili çalışmalarıyla tanınan 1944 yılında Hüseyin Nihal Atsız’ın liderliğindeki Türkçü hareket içerisinde yer alan, Türkçü ilim adamı Reha Oğuz Türkkan, kendisinin ve başkalarının bu konuda yapmış oldukları çalışmaları, Kızılderililer ve Türkler; Bir Tarihin, Bir Dramın Hikayesi adlı eserinde genişçe vermiştir.
Prof. Dr. Osman Nedim Tuna, Türk Dili Dergisi’nde yazdığı, ‘Kelimeler Arasında’başlıklı seri yazılarında, bazı kelimelerin açıklamalarını yaparken, Amerika yerli halkların dillerindeki kelimelerle benzerlikleri göstermiş; Türklüğün Amerika kıtasına ulaşması ile ilgili muhtelif görüşlere de yer vermiştir.Bugün Kanada sınırları içerisinde yer alan, kendileri için ayrılmış muhtelif kamplarda yaşayagelen Dene ve Na-Dene yerlilerinin, M.S. Cengiz Han’dan Amerika’ya kaçan Uygur Türkleri olduğunu ifade eden Ethel G. Stewart’ın, ‘Dene ve Na-Dene Kızılderilileri’adlı çalışması da dikkat çekicidir.
Amerika yerlileri ile Türklük arasındaki bağlantılar hakkında Cumhuriyet döneminde resmi çalışmaları Atatürk başlatmıştır. Atatürk’ün “Türk Kimdir?” sorusuna cevap arayan bilimsel yaklaşım ve arayışları, 1931’de ‘Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti’ni kurarak, yapılacak araştırmalara da zemin hazırlamıştı. Son zamanlarda, Colonel James Churcward’ın, “Kaybolmuş Mu Kıtası”, “Mu’nun Çocukları”, “Mu’nun Mukaddes Sembolleri” adlı eserlerinin Türkçe’ye aktarılması ile Meksika ve Amerika kıtasındaki Türk izlerini öğrenme merakı da yeniden başlamıştır. Ancak günümüzde benzeri konulardaki çalışmalar, maalesef magazin haberi değeriyle okuyucuya sunulmakta, işin bilimsel yönü dikkatlerden uzak tutulmaktadır.
Hepsi : http://
Mu Çocukları (TDK Kaynaklı) : https://www.academia.edu/
Mu Kıtasının Kutsal Sembolleri (TDK Kaynaklı) : https://www.academia.edu/
COMMENTS