--> Yüknekli Edip Ahmet - Atabetü’l-Hakayık | Türk Asya - Asian Turkish, Тюрки России

Yüknekli Edip Ahmet - Atabetü’l-Hakayık

YÜKNEKLİ EDİP AHMET - ATABETÜ’L-HAKAYIK Yüknekli Edip Ahmet’in Atabetü’l-Hakayık (XIl. yüzyıl) adlı eserleri, Arap ve Fars Edebiyatın...

YÜKNEKLİ EDİP AHMET - ATABETÜ’L-HAKAYIK

Yüknekli Edip Ahmet’in Atabetü’l-Hakayık (XIl. yüzyıl) adlı eserleri, Arap ve Fars Edebiyatının yoğun etkisi altında verilen ilk ürünlerdendir.

Atebetü’l-Hakaayık, hakikatlerin eşiği manasında bir addır. Bu eserin Dad Sipehsalar (Mehmed) Beğ denilen bir Türk beğine sunulduğu, kitabın  başındaki üçüncü manzumeden öğreniliyor. Eserin, çok güzel bir Uygur yazısıyle yazılmış en iyi nüshasını baş tarafında [1] bir  medhiye manzumesinin, Arap harfleriyle yazılı başlığında, Arapça olarak, “Türk ve Acem hükümdarı, milletlerin efendisi, ulu Emîr Muhammed Dad İspehsalar Beğ’in medhi hakkında” cümlesi vardır.

Bir kere Atebetü’l-Hakaayık’da esas metnin baştan sonar Türk dörtlükleriyle söylenmiş olması, Edib Ahmed’de milli şiir zevkinin devamını gösterir. Kutadgu Bilig’in 173 yerinde rastlanan bu dörtlükler, Atebetü’l-Hakaayık’da eserin asıl şekli olmuştur. Bunlar ve bunları takip edecek daha başka eserler açıkça göstermiştir ki İslâmlıktan önce Türk edebîyâtında şekil bakımından klâsik çehre almış ve an’aneleşmiş bir milli söyleyiş zevki vardır. Bu zevk, İslâmlıktan sonra, ortak İslâmi edebîyâtın çok kuvvetli ve Hakîm tesirlerine rağmen, kolay kolay sönmemiş ve devam etmiştir. [2]

Böyle bir hadiseyi, Türk edebîyâtında milli zevkin yabancı tesirlere mukavemeti manasında karşılamak doğrudur. Bunun yanında Atebetü’l-Hakaayık’da görülen yarım kafiyelerle redifli kafiyelerde de eski Türk şiirindeki kafiye zevkinin bir devamı vardır. Atebetü’l-Hakaayık da Kutadgu Bilig gibi Ortaasya Türkçe’siyle, bu Türkçe’nin Doğu, yani Kaşgar – Hâkaaniyyet lehçesi’yle yazılmıştır. Fakat bu ikinci eserde mısra başına düşen Arapça, Farsça kelime sayısı Kutadgu Bilig’dekinden fazladır. Bu nisbet, o devir ve o yerler Türkçe’sinin gün geçtikçe daha çok Arap ve Fars dilleri tesirinde kaldığını gösterir. Bu hadisenin daha açık delili, bu ilk iki eserin adlarındadır; İlk eser, Kutadgu Bilig’in adı Türkçe olduğu halde, ikinci eserin Atebetü’l-Hakaayık adlı tamamiyle Arapça bir terkiptir.

Xll. Yüzyılda Tasavvufi Türk edebiyatının ilk temsilcisi olarak görülen Ahmet Yesevi’nin “Hikmet”leri daha çok 12’li hece vezniyle yazılmış olup Ktuadgu Bilig ve Atabetü’l-Hakayık’ın devamı niteliğindedir. [3]

Anadolu yu kısa bir zaman Türkleştirerek, bu geniş ülkede bir Anayurt kurmayı başaran Selçuklular, Fars kültürünün o derece etkisi altında kalmışlardır ki, kendilerini İran hükümdarlarına benzeterek Keykubad, Keyhusrev, Keykavus gibi adlar takınmayı bir şeref saymışlardır. Şeh-nameler, tarihler, vakayi-nameler, vakfiyeler, hep Farsça kaleme alınmıştır.

Bu devirlerde Arap ve Fars dillerinin hakim duruma geçerek böyle resmi bir nitelik kazanmalarında elbette daha başka etkenler de söz konusudur. Bunda bir dereceye kadar, İran’daki Fars unsurlarının ve Farsça’nın hakimiyetine karşı Oğuzların daha önceden Oğuzca’ya dayalı bağımsız bir yazı diline sahip olamayışlarının da önemli rolü vardır. [4]

Moğol yayılması sonunda Oğuz ve Türkmen boylarının Anadolu’ya göç etmesi, eski gelenek ve göreneklerin güçlenmesine, Türk dilinin de yeni bir canlılıkla halk arasında yayılmasına yol açmıştır. Böylece, XIII. yüzyılda Türk dilinin yazı dili olarak Anadolu’da gelişmeye buna paralel olarak Türk edebiyatının önemli eserler vermeğe başladığının görüyoruz. Bu eserler de Fars edebiyatının etkisi altında kaleme alınmış olmakla birlikte, dil bakımından çok sadedir.

Osmanlı saraylarında Farsça şiirler yazanların makbul tutulduğu, günlerde Azabeycan ve Türkistan da Farsça etkisini sürdürmekteydi. 

                                                                            Taner Ünal Ocak 2002




[1] Semerkand nüshası, Ayasofya Kütüphânesi, No: 4012
[2] Nihad Sami Banarlı, Resimli Türk Edebîyâtı Târîhi I, Yüksek Zümre Edebîyâtının İlk Yazarları ve İlk Eserleri, S. 243.
[3] Faruk K. Timurtaş. Tarih içinde Türk Edebiyatı. Boğaziçi yay. s.192) Tarih içinde Türk Edebiyatı s.192.
[4] Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Atatürkçü Düşüncede Türk Dilinin Yeri, At. Ar. Merkezi 1995, S. 218-219.

COMMENTS

Ad

12 Hayvanlı Türk Takvimi,13,1914-1918 Birinci Dünya Savaşı,1,3 Mayıs Türkçülük Günü,6,Abdaliye Devleti,1,Adile Ayda,1,Adilşahlar,1,afganistan özbekleri,8,Ahıska Türkleri,2,Ahlatşahlar (Ermenşahlar,2,Ahmet Cevdet Paşa,2,Ahmet Gürses,2,Ahmet Şafak,2,Akhunlar (Eftalitler),2,Akılcı Seçim Taktikleri,1,Akkoyunlular,2,Alâiye Beyliği,1,Alev Alatlı,6,Ali Suavi,1,Alparslan Türkeş,4,Altay Dergi,12,altın elbiseli adam,4,Altın Orda Devleti,1,Anau Uygarlığı,2,Araz Elsəs,1,Arsaklılar Devleti,1,Artuklular,3,Astrahan Hanlığı,2,Atabetü’l-Hakayık,1,Atatürk,34,Atatürkün Samsuna Çıkışı ve Vahidettin Taner Ünal Araştırmaları,27,Attila,5,Avarlar,9,Avrupa Hun Devleti,9,Aydınoğulları,1,Azerbaycan,53,Babür İmparatorluğu,2,Bakü Hanlığı,1,Balkarlar,5,Banu Avar,5,Başkurtistan,33,Behmenîler,1,Berendi Türkleri,1,Beridşahlar,1,Bəxtiyar Vahabzadə,1,Bilge Kağan,5,Buhara Hanlığı,1,Bulgarlar,7,Büyük Selçuklu Devleti,7,Büyük Timur İmparatorluğu,5,Candaroğulları (İsfendiyaroğulları),1,Celal Sengör,1,Celayirliler,1,Cengiz Özakıncı,3,Çanakkale Savaşı,2,çevrimiçi kindle mobi epub pdf oku,633,Çevrimiçi Saadettin Gömeç Makalesi Oku,41,Çevrimiçi Ziya Gökalp oku - internetten Ziya Gökalp oku - online Ziya Gökalp oku,38,Çobanoğulları Beyliği,1,Çu Devleti,1,Çuvaşistan,13,Dağıstan,4,Danişmendliler (Danişmendoğulları),3,Dede korkut,8,Delhi Türk Sultanlığı,2,Derbent Azerileri,1,Dımaşk Atabegliği,1,Dilmaçoğulları Beyliği,1,Divanü Lugati't Türk,9,Doğu Türkistan,20,Dulkadiroğulları Beyliği,1,Ebulfez Elçibey,6,Emir Timur,5,Enver Paşa,2,Erbil Atabegliği,1,Eretna Beyliği,1,Ermeni Soykırımı Yalanları,2,Eşrefoğulları,1,Etice-Hurrice,3,Eyyübiler,2,F. M. Dostoyevski MEB klasik Çevrimiçi Oku,25,Fuzuli,3,Gagavuzya,10,Ganira Pashayeva,1,Gayaz İshaki,1,Gazali,1,Gazneliler,2,Gence Hanedanlığı,1,Germiyanoğulları,2,Gök Bilge Hüseyin Nihal Atsız,62,Göktürkler,32,Güncel,34,Güneş Dil Teorisi,1,haber,7,habertürk,7,Hakasya,11,Halil İnalcık,2,Hamidoğulları,1,Harezmşahlar,1,Haydarâbad Nizamlığı,1,Hazar İmparatorluğu (Hazarlar),6,Hive Hanlığı,1,Hoca Ahmet Yesevi,1,Hokand Hanlığı,1,Hulkar Abdullaeva,20,Hulki Cevizoğlu,1,Hun İmparatorluğu,15,Irak Selçukluları,3,İbn Bibi,1,İhşidoğulları Beyliği (İhşidîler),1,İlber Ortaylı,2,İldenizliler,1,illüstrasyonlu Türkçü - Pantürkist Video Ali Can Meydan Yapımları,4,İnaloğulları Beyliği,1,İnançoğulları (Lâdik Beyliği),1,internetten kitap oku,624,iskitler,20,İsmail Gaspıralı,3,izleti,277,İzmir (İzmiroğulları,1,İzmiroğlu) Beyliği,1,Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti,1,Kanglı/Kanklı Türkleri,1,Karaçay,14,Karahanlılar Devleti,6,Karakalpakistan,2,Karakoyunlu,1,Karamanoğulları (Karamanoğlu),1,Karasioğulları,2,Karay Türkleri,2,Karluklar,2,Kasım Hanlığı,1,Kaşgar Turfan Hanlığı,3,Kaşgarlı Mahmut,6,Kaşkay Türkleri,3,Kazakeli,44,Kazan Hanlığı,1,Kazım Karabekir Paşa,3,Kemal Ermetin,1,Kerkük Türkleri,1,Kırgızlar,27,Kırım Özerk,9,Kimekler (Kimek Devleti),4,Kirman Selçukluları,1,kitab o'qı,60,kitap oku,624,kitep oxu,60,kitop oka,60,Kuman Kıpçak Türkleri,12,Kumuklar,3,Kuşanlar,2,Kutadgu Bilig,7,Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti,1,Ludîler,1,Macarlar ve Türkler,9,Mahmut Esat Bozkurt,2,Massagetler - Tomris,5,Mehmet Kaplan,1,Memlükler (Memlûk Devleti),4,Mengücekler,1,Mengücekoğulları),1,Mengücükler (Mengücükoğulları,1,Menteşe),1,Menteşeoğulları (Menteşeoğlu,1,Milli Mücadele национальная борьба в Турцию national struggle for Turkey,14,Moğol İmparatorluğu,15,Muhammed Emin Resulzade,4,Murat Bardakçı,3,Mustafa Şokay,1,Mustafa Yıldızdoğan,1,Nahçıvan,2,Nejdet Sançar,3,Nesimi,1,Nihat Genç,1,Nogay Hanlığı,5,Nursultan Äbişulı Nazarbayev,2,Oğuz Boyları Damgaları-Tamgaları,29,Oğuz Kağan,13,Oğuz-Yabgu Devleti,6,online çevrimiçi internetten osmanlıca oku,449,online kitap oku,624,online turkish book read,624,orhun_orkun_kadim_türk_dili,45,Osmanlı İmparatorluğu,18,osmanlıca kitap oku,449,ottoman books read,449,ottoman history book,449,Ön Türkler,320,Özbek Eli,20,Peçenek Türkleri,3,Pervaneoğulları Beyliği,1,Prof Dr Kazım Mirşan,49,Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu,4,proto turks,312,Ramazanoğulları,1,Reha Oğuz Türkkan,3,Rıza Nur,4,Sabarlar ( Sabar Devleti),2,Sâcoğulları (Sâcîler),1,Safevî Devleti (Safevîler),4,Safeviler,7,Saha Türkleri,13,Sâhibatâoğulları (Sahib Ataoğulları),1,Saka Türkleri,11,Salgurlular,1,Saltuklu Beyliği (Saltuklular,2,Saltukoğulları),1,Saruhanoğulları,1,Sayan Altay Türkleri,17,Sekel Yazısı,5,Selaattin Eyyübi,1,Selçuklu Kartalı Afşin Bey,1,senseizm,77,Serdengeçti Dergisi Çevrimiçi Oku 1950,24,Sibir Hanlığı,2,Sökmenliler),1,Suriye Selçukluları,1,Sümerliler,21,Şəhriyar,2,Tabgaçlar (Tabgaç Devleti),2,Taner Ünal ile Tarih ve Siyaset Yazıları,111,Taner-Ünal-e-kitap-pdf-makaleler-tarih-oku-okuttur-epub-ebook-read-Bilig-Bitig,68,Tataristan,24,Tekeoğulları,1,Tengri Tanrı Allah,4,Tolunoğulları Beyliği,3,Tuğluklular,1,Turan ensemble,6,Turan Yazgan,1,turan_halklari_turanic_people_hajra_turan-turkestan-turks,72,Turania People - Grand Asian Turkestan - Turkish Public - Азия Туран Туркестан,2,turcarum imperatore,311,Turkic Republics and Communities Türk Dünyası Bağlantı Zincirleri,11,turkish bookcase,60,Turkish stamps,312,Tuva Türkleri,7,Türgişler (Türgiş Devleti),1,Türk Asya,150,Türk Bahar Bayramı Nevruz,2,Türk Belgesel,56,Türk Denizliği Piri Reis,2,Türk Dili,142,Türk Din Anlayışı,54,Türk Dünyası Derlemeler,11,Türk Film,5,Türk Kültür ve Sanatı,192,Türk Ocakları,2,Türk Okçuluğu,2,Türk Sergiler,28,Türk Türkmen mitolojisi karakterleri - Turkish mythology characters - Турецкие символов мифология,41,Türk ve Türkiye Tarihi,213,Türk_mitolojisi-Turkish_mythology-Турецкий_мифология,43,Türkçe Tarih Dergisi,3,Türkçü Dergi,1,Türkiye,68,Türkiye Selçuklu Devleti,3,Türklerde Bilim,18,Türkmenler,24,Uğur Mumcu,2,ultra-türkler,2,Urum Türkleri,2,Uygurlar,33,Yakutistan,16,Yaşar Kalafat,1,Yazarlar,3,Yusuf Akçura,4,Zeki Velidi,6,Zengîler,2,Ziya Gökalp,5,кiтап oxu,60,кiтапхана oqı,60,мәдениет,60,мәлiмет,60,мәлiмет ұсыну,60,Тюрки России,12,
ltr
item
Türk Asya - Asian Turkish, Тюрки России: Yüknekli Edip Ahmet - Atabetü’l-Hakayık
Yüknekli Edip Ahmet - Atabetü’l-Hakayık
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgb59XwA2xyRf_Yr7-tXMtOjgDo7Sa9PBjTIeUqXm3pne4Lo-3N7ztKoDj8eGrpKmAhci1tpT1BiDwmuO4q5iD01PCNNHyGEOs5lQwtC_mncjUQBzorrpTvWhPYU0yVphUcS0q3c4IOTf1l/s1600/Y%C3%9CKNEKL%C4%B0+ED%C4%B0P+AHMET+-+ATABET%C3%9C%E2%80%99L-HAKAYIK.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgb59XwA2xyRf_Yr7-tXMtOjgDo7Sa9PBjTIeUqXm3pne4Lo-3N7ztKoDj8eGrpKmAhci1tpT1BiDwmuO4q5iD01PCNNHyGEOs5lQwtC_mncjUQBzorrpTvWhPYU0yVphUcS0q3c4IOTf1l/s72-c/Y%C3%9CKNEKL%C4%B0+ED%C4%B0P+AHMET+-+ATABET%C3%9C%E2%80%99L-HAKAYIK.jpg
Türk Asya - Asian Turkish, Тюрки России
https://turkasya.blogspot.com/2014/06/yuknekli-edip-ahmet-atabetul-hakayk.html
https://turkasya.blogspot.com/
https://turkasya.blogspot.com/
https://turkasya.blogspot.com/2014/06/yuknekli-edip-ahmet-atabetul-hakayk.html
true
8698665457039130098
UTF-8
Tüm Konular Yüklendi Hiç Konu Bulunamadı Hepsini Göster Dahası.. Cevapla Cevap Verme Sil By Anasayfa Sayfalar Konular View All Size Önerdiğimiz ETiket Arşiv Arama Yap Tüm Konular İsteğinizle herhangi bir gönderi eşleşmesi bulunamadı Anasayfaya Dön Pazar Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec just now 1 minute ago $$1$$ minutes ago 1 hour ago $$1$$ hours ago Yesterday $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy Table of Content